Υπάρχουν γενικά κείμενα όπου αυτοαποκαλούνται «αποκαταναλωτές»!!!!!! και μέσα βρίσκει κανείς αναφορές όπως «Αυτή ακριβώς η ιδέα θεωρεί την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία ως την υλική βάση της άμεσης δημοκρατίας.» (Ποιο μαρξιστικό δεν γίνεται). Επίσης, «Απορρίπτουμε τις σχέσεις εκμετάλλευσης είτε από την μεριά του παραγωγού είτε από την μεριά του καταναλωτή και διαμορφώνουμε τις τελικές τιμές κατοχυρώνοντας μια δίκαιη τιμή για τον παραγωγό και προσθέτοντας ένα ποσοστό 10% για την πληρωμή αυτών που εργάζονται για την λειτουργία του πρατηρίου.» και «Οι μεταποιητές παραγωγοί να οργανωθούν και να αναζητήσουν την μαζική παραγγελία πρώτων υλών που θα φέρει μικρότερο κόστος και άρα χαμηλότερη τιμή των προϊόντων τους.» (Μαθήματα καπιταλισμού περί οικονομιών κλίμακας).
Ενδιαφέρουσα είναι η αποστροφή που υπάρχει στο blog των εκδόσεων των συναδέλφων:
«Ως εκ τούτου, οι Εκδόσεις των Συναδέλφων – Αυτοδιαχειριζόμενη Κοινότητα του Βιβλίου παρότι είναι τύποις μια κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση λειτουργεί αντιιεραρχικά, χωρίς διευθύνοντες και διευθυνόμενους, αποφασίζει –στο πνεύμα της συναίνεσης– συλλογικά και δεν αποσκοπεί, φυσικά, στο κέρδος και στον πλουτισμό των μελών της αλλά στον ισότιμο και αξιοπρεπή βιοπορισμό τους. Ωστόσο το εγχείρημα, παρά τις προφανείς πολιτικές διαστάσεις του, δεν είναι αμιγώς πολιτικό.»
Η περιήγηση σε διάφορους άλλους ιστοχώρους άλλων κολεκτίβων εργασίας όπως Συνεργατικό Καφέ-Bar-Βιβλιοπωλείο “Belleville sin Patron” , «Σ Υ Ν Α Π Ε Ι Ρ Ο» , Συνεταιρισμός Αλληλέγγυας Οικονομίας “Συν-Άλλοις” , «KOΛΕΚΤΙΒΑ ΚΥΨΕΛΗ» δεν έρχεται να προσθέσει τίποτε περισσότερο στα παραπάνω. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το κείμενο που βρίσκεται στον ιστοχώρο της κολεκτίβας «Ζερμιναλ». Είναι ένα συνεπές μαρξιστικό κείμενο htt://www.kolektivagerminal.blogspot.gr/ (για όποιον έχει το κουράγιο να το διαβάσει) , αλλά παρόλο που η λογική και η ανάλυση είναι μαρξιστική, αυτό που δεν αναφέρεται είναι ότι η «καταραμένη υπεραξία» μεταφέρεται εφόσον υπάρχει η χρήση του χρήματος.
Σε κάθε περίπτωση κοινή συνισταμένη σε όλα τα παραπάνω επιχειρηματικά εγχειρήματα, και κοινό πρόταγμα θα λέγαμε, είναι ο τρόπος που οι εργαζόμενοι είναι οργανωμένοι. Η οριζόντια οργάνωση – αυτοοργάνωση και η αυτοδιαχείριση προκρίνονται και προβάλλονται ως έμπρακτη απόδειξη ενός εναλλακτικού τρόπου λήψης αποφάσεων το οποίο μπορεί να βρει εφαρμογή σε πραγματική κλίμακα. Το πρόβλημα στην συγκεκριμένη ανάλυση είναι ότι αυτή η προσπάθεια διάχυσης ενός διαφορετικού τρόπου σκέψης έχει οικονομικό και όχι κοινωνικό ή πολιτικό χαρακτήρα. Κάτι άλλο που αποκτά προταγματικό χαρακτήρα σε αυτά τα εγχειρήματα είναι ότι τα μέσα παραγωγής δεν ανήκουν στα άτομα αλλά στο εγχείρημα αυτό καθεαυτό και άρα δεν υπάρχει σχέση ιδιοκτησίας. Είναι αυτό που λένε τα ορθόδοξα οικονομικά μην ταυτίζεται τον ιδιοκτήτη της εταιρίας με την εταιρία. Φυσικά και υπάρχει σχέση ιδιοκτησίας γιατί ο συνεταιρισμός – επιχείρηση ανήκει σε άτομα και όχι στην κοινωνία. Τότε δεν θα υπήρχε σχέση ιδιοκτησίας. Επιτρέπουν εγχειρήματα τέτοιου είδους τη χρήση του κεφαλαίου τους από τον οποιοδήποτε που έχει τις γνώσεις να το κάνει κατά κανόνα και όχι κατ εξαίρεση;
Έτσι ερχόμαστε στα δύο βασικά προβλήματα που παρουσιάζονται. Το πρώτο είναι η χρήση του χρήματος και το δεύτερο αφορά τον τρόπο υπολογισμού των μισθών και κατ επέκταση των τιμών. Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι έχουν γίνει διάφορες άλλες προσπάθειες «αλληλέγγυας ή εναλλακτικής οικονομίας», όπως αυτοαποκαλούνται, που έχουν σαν στόχο την κατάργηση του χρήματος και την υιοθέτηση κάποιων άλλων μορφών προσδιορισμού της αξίας όπως μονάδες χρόνου. Παρόλο που ξεφεύγει από τους σκοπούς του κειμένου αυτού η κριτική σε κάτι τέτοιο, απλά να πούμε ότι αποτυγχάνουν διττά. Σε τέτοιου είδους προσπάθειες η σχέση ιδιοκτησίας υπάρχει παντού και είναι εντελώς ουτοπικό να προσδιοριστεί η αξία σε χρόνο, αν προηγούμενος δεν έχει γίνει παραδοχή περί ομοιογενούς εργασίας.
Είναι κοινά παραδεκτό (όχι από τους καπιταλιστές) ότι το κόστος παραγωγής καθορίζει την τιμή πώλησης και όχι το αντίστροφο. Στο κόστος παραγωγής περιλαμβάνονται οι μισθοί και τα έξοδα παγίων (η ανάλυση είναι χυδαία γιατί δεν υπάρχει περιθώριο για περισσότερο τεχνικά ζητήματα). Η διαμεσολάβηση του χρήματος καθιστά αδύνατη την οποιαδήποτε αναλογική σχέση ανάμεσα σε ώρα εργασίας και σε χρηματικό ωρομίσθιο, αλλά ακόμη και αν αυτό ήταν δυνατό, που θα σήμαινε ότι η κατάργηση του χρήματος είναι εφικτή, ανάμεσα σε τέτοιου είδους εγχειρήματα θα τίθετο το ζήτημα της εξειδίκευσης, το ζήτημα δηλαδή αν όλες οι ώρες εργασίας αξίζουν το ίδιο. Δυστυχώς, όλες οι προσπάθειες ανάλυσης του ζητήματος , πόσο μάλλον υπεράσπισης , δεν μπορεί να είναι απαλλαγμένο από τη μαρξική τύπου ανάλυση. Βλέπουμε παντού την λέξη υπεραξία, σαν την επιπλέον αξία που καρπώνονται τα αφεντικά, και ότι αυτή σταματά πλέον να υπάρχει όταν οι εργαζόμενοι έχουν αυτοοργανωμένες δομές. Αυταπάτη. Η υπεραξία δημιουργείται στην παραγωγή, λόγω της εγγενούς ιδιότητας της ανθρώπινης εργασίας να μεταβιβάζει μεγαλύτερη αξία όπου διαμεσολαβείται, και πραγματοποιείται στην κατανάλωση, βλέπε στην πώληση. Δηλαδή θα υπάρχει πάντα εφόσον σκεπτόμαστε σε όρους αξίας (μαρξικά) , χρήματος (καπιταλιστικά), μισθωτής εργασίας (μαρξικοκαπιταλιστικά). Επίσης, σε κείμενα κολεκτίβων – ομάδων που υποστηρίζουν την αλληλέγγυα οικονομία υπάρχουν αναφορές σε «αξιοπρεπείς» ή ακόμη και σε δίκαιες «τιμές». Δύο παρατηρήσεις, η πρώτη αφορά το μέτρο της τιμής, που, όπως αναφέρουμε και πιο πάνω, από τη στιγμή που είναι το χρήμα δεν υφίσταται «δικαιοσύνη» πόσο μάλλον «αξιοπρέπεια» και η δεύτερη έχει να κάνει με τους φορείς της δικαιοσύνης. Ο καθορισμός της τιμής γίνεται μονοσήμαντα μέσα σε αυτές τις ομάδες, οι οποίες (χωρίς να αρνούμαστε τις καλές προθέσεις και πολύ περισσότερο χωρίς να υπάρχει πρόθεση κρίσης αυτών των προθέσεων) βάζουν το όριο ανάμεσα στην πώληση με σκοπό το κέρδος και την πώληση με σκοπό τη αξιοπρεπή εμπορική συναλλαγή. Για άλλη μια φορά το χρήμα έρχεται καθεαυτό να εμποδίσει κάθε τέτοιου είδους διαχωρισμό.. Εξασφαλίζω την επιβίωση μου μέσω του μισθού, και γι αυτό κατά καιρούς έχουν προταθεί διάφορα εναλλακτικά συστήματα για αυτόν. Από τα πιο «επαναστατικά» εργατο-κουπόνια μέχρι το σημερινό απενοχοποιημένο «δίκαιη τιμή». Η οποιαδήποτε δικαιολόγηση μισθολογικού συστήματος έρχεται να στηρίξει το υπάρχον και να όχι να το καταστρέψει. Η ισότητα και η ελευθερία δεν υπάρχει περίπτωση να έρθουν μέσα από μια ορθολογική αναδιανομή του πλούτου, γιατί ο πλούτος θα είναι πάντα εκεί.
Ο αντίλογος στα παραπάνω είναι ότι τα παραπάνω είναι καλά όσο είμαστε στο πλαίσιο της θεωρίας , ενώ τα εγχειρήματα της αλληλέγγυας – εναλλακτικής οικονομίας (οι φορείς τους φυσικά) έρχονται να αντιπαρατεθούν στο πραγματικό πεδίο με τον καπιταλισμό και να δώσουν λύσεις σε προβλήματα επιβίωσης και αξιοπρέπειας.
Κανένας δεν έρχεται να αμφισβητήσει τις λύσεις που έχουν προσφέρει σε πραγματικό επίπεδο οι κολεκτίβες στην όποια νομική τους μορφή. Αυτό που τίθεται υπό αμφισβήτηση είναι το πολιτικό πρόσημο που έχουν και το αν πρέπει να έχουν πολιτικό πρόσημο.
Δίνουν λύση στο πρόβλημα της επιβίωσης και μάλιστα μιας επιβίωσης με αξιοπρέπεια που μπορεί να δώσει σε κάποιον το περιθώριο – πολυτέλεια να αναπτύξει πολιτική δράση έξω από αυτά αλλά όχι εντός αυτών
Μία διαφορετική περίπτωση είναι εγχειρήματα τα οποία έχουν τιμή , αλλά σε αυτή δεν περιλαμβάνονται κόστη για μισθούς παρά μόνο τα έξοδα που έχουν να κάνουν με την παραγωγή. Για αυτές τις περιπτώσεις το κρίσιμο ρόλο τον έχει η χρήση του χρήματος. Θα προσπαθήσω να το θέσω όσο πιο απλά γίνεται. Όταν γίνεται χρήση του χρήματος η οποιαδήποτε κοινωνική σχέση χάνει τον πραγματικό της χαρακτήρα και εμπορευματοποιείται. Το οτιδήποτε από κοινωνικό αγαθό αποκτά ανταλλακτική αξία και γίνεται εμπόρευμα. Επίσης, η χρήση του χρήματος , έχοντας εξαναγκαστικό χαρακτήρα (η υιοθέτησή του είναι υποχρεωτική), το ανακηρύσσει σε γενικό ισοδύναμο. Η ανάγκη του χρήματος, ως μέσου αναγκαστικής επικοινωνίας δεν έχει ίχνος αντίστροφης αιτιότητας (η χρήση του χρήματος είναι αναγκαστική, η ευθεία σχέση, αναγκαστικά χρησιμοποιώ το χρήμα, η αντίστροφη σχέση). Αυτόματα δεσμεύει τις σχέσεις, τις μετατρέπει σε εμπορευματικές και καθιστά τη χρήση των αγαθών ανταγωνιστική, κάτι που διακρίνει τα ιδιωτικά αγαθά, αφού κάποιοι αποκλείονται από την πρόσβαση σε αυτά με τη χρήση αντίτιμου.